Di chúc hợp pháp khi người lập di chúc có đủ các điều kiện sau đây:
Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc, đủ khả năng nhận thức và năng lực hành vi;
- Di chúc của người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
- Di chúc của người bị hạn chế về thể chất (không có khả năng ký, điểm chỉ) hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.
- Người không đủ khả năng nhận thức và làm chủ hành vi thì không được lập di chúc. Nếu liên quan đến tài sản thì gia đình phải cử người giám hộ.
- Người lập di chúc không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép khi lập di chúc.
Hình thức của di chúc cũng quyết định đến sự hợp pháp của di chúc?
Di chúc phải được lập thành văn bản.
- Nếu không có người làm chứng: Người lập di chúc phải tự viết và ký vào bản di chúc.
- Nếu có ít nhất là hai người làm chứng, cùng ký hoặc điểm chỉ công khai trước mặt người lập di chúc. Những người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc, người mất năng lực hành vi dân sự và những người có liên quan đến quyền, nghĩa vụ tài sản nêu trong nội dung di chúc thì không được làm chứng.
- Có công chứng hoặc chứng thực. Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu có đủ các điều kiện về chủ thể và nội dung di chúc không trái pháp luật về thừa kế và đạo đức xã hội.
Nếu không thể lập được di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu:
- Người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ.
- Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.
- Sau 03 tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.
Các vấn đề cần xem xét đối với di chúc
Trường hợp tranh chấp chia di sản thừa kế theo di chúc cần xác định trước khi chết, người để lại di sản có lập di chúc không? Đó là di chúc miệng hay di chúc bằng văn bản (không có người làm chứng; có người làm chứng; có công chứng hoặc chứng thực; lập tại cơ quan công chứng hoặc tại Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn …) và xác định tính hợp pháp của di chúc.
Di chúc hợp pháp là di chúc tuân thủ đầy đủ các điều kiện pháp luật quy định. Khi di chúc có phần không hợp pháp mà không ảnh hưởng đến hiệu lực của các phần còn lại thì chỉ phần đó không có hiệu lực pháp luật. Khi một người để lại nhiều bản di chúc đối với một tài sản thì chỉ bản di chúc sau cùng có hiệu lực pháp luật. Nếu di chúc phù hợp với pháp luật, được chấp nhận thì phải chú ý trường hợp được hưởng thừa kế không phụ thuộc vào di chúc
Di chúc không phát sinh hiệu lực, nếu di sản để lại cho người thừa kế không còn vào thời điểm mở thừa kế; Nếu di sản để lại cho người thừa kế chỉ còn một phần thì phần di chúc về phần di sản còn lại vẫn phát sinh hiệu lực.
